Gemeentelijke zelfstandigheid, is dat nou een onderwerp om over te schrijven? Nee toch! Of nu toch even wel? Momenteel staat het onderwerp volop in de belangstelling in Wormerland.
Hierbij moest ik trouwens terugdenken aan een bijeenkomst op ons gemeentehuis. Eenmaal per jaar organiseert Wormerland een bijeenkomst met nieuwe inwoners. Het college van burgemeester en wethouder presenteert zich dan aan de nieuwkomers. In het kort wordt de geschiedenis van de dorpen en kernen in Wormerland verteld, maar ook praktische zaken. De nieuwe inwoners, vaak afkomstig van de andere kant van de Zaan, of Amsterdammers, ze waarderen het zeer. Dat vertellen ze je wel als er na afloop tijd is voor informeel kennismaken met een hapje en een drankje.
Het zal deze bijeenkomst van twee jaar terug zijn geweest dat een nieuwkomer een kritische opmerking had over scheef zittende tegels in een trottoir van het buurtje waar ze nu woonde.
“Ach ja dat is ook zo”, antwoorde de verantwoordelijke wethouder: “Ik heb dat laatst ook gezien. Goed dat u het me vertelt, daar maak ik morgen gelijk werk van.” De waardering golfde, bijna zichtbaar, vanuit de zaal richting wethouder. Zo simpel kan het soms zijn. In Wormerland kennen de inwoners haar burgemeester, wethouders, raadsleden – en andersom. Het sociaal beleid steekt boven dat van buurgemeenten uit en wordt door alle partijen gesteund. De dienstverlening aan inwoners geniet grote waardering. Al geruime tijd is dat door iedereen via www.waarstaatjegemeente.nl na te zien.
Lokaal bestuur, dichtbij de inwoners staat haaks op het streven van het rijk, de provincie, om door gemeentelijke fusies een efficiënter en “bestuurskrachtigere” gemeente te realiseren. In plaats van bestuurlijk opgaan in een groter geheel met buurgemeenten, kozen Oostzaan en Wormerland tien jaar geleden voor ambtelijke samenwerking via OVER-gemeenten. Met vallen en opstaan heeft deze samenwerking beide gemeenten vorm gekregen, en groot voordeel gebracht.
Waarom toch die hang naar lokale zelfstandigheid? Het najagen van doelmatigheid en efficiency door schaalvergroting is al een aantal decennia een beproeft recept voor onderwijs, gemeenten, woningcorporaties, ziekenhuizen en andere zorginstanties. Voorzieningen worden steeds meer regionaal georganiseerd. De afstand tot de scholier, huurder of patiënt, wordt steeds groter. Dat gebeurt ook met lokaal bestuur. Kleinere gemeenten fuseren tot een regionale gemeente, komen op grotere afstand te staan van de mensen waar het om gaat. Deelname aan de lokale democratie neemt af, opkomst bij verkiezingen daalt. Naar de beoogde efficiency voordelen is wetenschappelijk onderzoek gedaan (COELO) – maar is niet aangetoond. Bestuurlijk falen wel (zoals bijvoorbeeld bij Rochdale, Vestia).
Mij ontgaat de ratio voor fuseren zoals sommigen dat beogen voor Wormerland met Waterland, Landsmeer en Oostzaan. Een bestuurskrachtige groene gemeenten tussen het verstedelijkte Amsterdam, Zaanstad en Purmerend? Fuseren voor behoud van de groene ruimte? Geen woord over de grote verschillen in beleid op de terreinen sociaal beleid, WMO, Jeugdzorg, Wonen of lokaal bestuur). Ik plaats vraagtekens bij de bestuurskracht van een regionale gemeente van vier geografische (groene) snippers tezamen. Als je elkaar enkel kunt bereiken via het wegennetwerk dat door Amsterdam, Purmerend en Zaanstad loopt. Om over de (ontbrekende) onderlinge verbindingen met openbaar vervoer maar te zwijgen.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 hebben alle politieke partijen van Wormerland zich uitgesproken voor behoud van zelfstandigheid, voor behoud van de eigen wijze waarop lokaal bestuur in Wormerland, tot grote tevredenheid van inwoners, is georganiseerd. In samenspraak met Oostzaan is besloten om te onderzoeken hoe, met OVER-gemeenten, onze bestuurskracht er voor staat. Via een zelfevaluatie, onder leiding van het adviesbureau WagenaarHoes, is het gemeentelijk functioneren in volle breedte/diepte onderzocht. Het is een lijvige analyse geworden, alle onderzochte aspecten zijn goed gedocumenteerd. De meeste fracties in de raad (D66 en GL denken er nu, een jaar later, anders over) hebben met instemming kennisgenomen van de uitkomsten van de Zelfevaluatie het onderzoek naar de bestuurskracht van onze gemeente, met Oostzaan, onze ambtelijke organisatie OVER-gemeenten. Vanzelfsprekend zijn er deelgebieden die minder hebben gescoord. De grote lijn is echter dat Wormerland voldoende in staat om haar rol, haar verantwoordelijkheden naar de inwoners, naar de regio, op haar eigen wijze naar behoren uit te voeren.
Samenwerking is voor mij het sleutelwoord voor de toekomst van een kleine gemeente zoals Wormerland. Samenwerking met buurgemeenten. Zoals onze samenwerking met Oostzaan in de vorm van OVER-gemeenten. En al gaat dat niet altijd even gemakkelijk, toch heeft het onze beide gemeenten veel slagkracht gegeven. In ambtelijke kracht, in samen gevonden creativiteit bij het opnieuw inrichten en versterken van de dienstverlening, bij het invullen van onze regionale verantwoordelijkheden.
Zelfstandigheid is natuurlijk geen doel op zichzelf, dat mag duidelijk zijn. Dus mocht Wormerland haar taken niet meer naar behoren kunnen uitvoeren, als de lokale democratie faalt (lokale democratie vereist de inzet van onze inwoners), dan moeten we omzien naar andere oplossingen. Waarbij naast beheer van de groene ruimte een goede fit wordt gevonden voor alle gemeente beleidsterreinen.
Kees Jan Kindt, fractievoorzitter PvdA Wormerland